De Japanse wijnbes (Rubus phoenicolasius) is een plant uit de rozenfamilie. De soort behoort evenals de gewone braam (Rubus fruticosus) en de framboos (Rubus idaeus) tot het geslacht Rubus. De soort komt van nature voor in Korea, Japan en China. Tot het geslacht Rubus behoren meer dan zeshonderd soorten.Omstreeks 1876 werd in Frankrijk voor het eerst een tot dan toe onbekende, op een braam lijkende struik ingevoerd uit het oosten van Azië, die de naam Japanse wijnbes kreeg…. Dat is wat de ons zo bekende online encyclopedie Wikipedia er onder andere over meldt, en nog veel meer dan dat alleen. Ongelooflijk hoeveel informatie we allemaal op onze, daardoor ook schier onmisbare computersystemen kunnen terugvinden.

Dezelfde Japanse wijnbes heeft bovendien zowel in mijn piepkleine tuintje als ook in mijn hart een speciale plaats gekregen. Het is een reizende getuige en levend journaal van herinnering, hoop, geluk en lieve avonturen.

Ergens in de zeventiger jaren, ik weet het nog als de dag van gisteren, kreeg ik ze als fruitig dessert van mijn lieve schoonmoeder, wat een akelig woord eigenlijk, schoonmoeder; de aanspreekvorm “Omi” heeft haar altijd veel beter gekarakteriseerd. Verrast was ik door de onverwacht zachte smaak van deze op frambozen lijkende fruitjes. De verbazing moet duidelijk op mijn gezicht af te lezen geweest zijn, want het had onvermijdelijke gevolgen. Ik kreeg een uitgebreide uiteenzetting over dit kennelijk erg bijzondere Rubusje. Inhoudelijk echter kan ik me die nauwelijks meer herinneren. Wel begreep ik dat deze bijzondere braam, beslist was voorbestemd nog vele generaties te overleven……

En de manier waarop, deed me denken aan twee andere even merkwaardige als nostalgische plantjes die juist in die tijd een onuitwisbare indruk op me hebben gemaakt: de Paraplupant en het yoghurtplantje…

Destijds was ik jonge enthousiaste idealist en vastbesloten de derde, vierde en alle andere werelden te gaan redden uit het technologisch vacuüm. Doelbewust begon ik aan de Landbouwhogeschool te Wageningen een studie Landbouwtechniek. Ik merkte al snel dat mijn vrienden mij dientengevolge een aanmerkelijk groene interesse toegedicht hadden. Ik zal ongetwijfeld daardoor mijn uiterste best gedaan hebben om de liefde te ontwikkelen voor planten, organismen en andere plantachtige aspecten. Zo had ik me met enthousiasme aangemeld bij groen-minnende bewegingen. Ook trok ik regelmatig weekenden eropuit om in een eensgezind gezelschap bossen op te kronen, wilgen te knotten, vogelkers te rooien etc. etc.. In de hoop gaandeweg mijn kennis en interesse te ontwikkelen was ik zelfs actief deelnemer in Dé Wageningse macro-biologische sub-cultuur. Denk aan de vele vegetarische volkstuintjes in het Bennekomse bos en een dito mensa en winkeltje… Gezegd moet worden dat tot op de dag van vandaag deze frivoliteiten mij een aangename mix tussen Albert Heijn en de lokale Biologische winkel hebben bezorgd.

Ook was het in de Wageningse gemeenschap gebruikelijk om je medestudenten stekkies te schenken van soms zeer exotische plantjes. Soms volstaat een stek van simpele klimplant, een leuke bananenplant of een flinke waterplant… Zoals de parapluplant , verwant aan de originele Papyrusplant. Wie had er niet zo’n gigant staan, zwemmend in een moeras van stinkend bruin gekleurd water, immer meer water … nog meer water! Uiteraard vertroetelde je de papyrussen met grote toewijding, en ze vervolgens tot grote wasdom te laten komen. Uiteindelijk bevonden deze planten zich in emmers of teilen tot de rand toe gevuld met water. Tijdens de eeuwigdurende vakanties moesten dan je medestudenten voor de verzorging opdraven. Als dank was het de gewoonte een flinke scheut van een dergelijke papyrus als dank mee te geven. Op die manier ontstonden vele fascinerende uitwisselingsprogramma’s en gebruikersnetwerken en evenzo vele generaties van papyrussen. Over de aard en wijze van evolutie en voortplanting valt hier veel te bedenken; Darwin kan hier nog een addendum mee vullen.

Een ander, minstens zo markante doorgeef- en voortplantingsvorm , past bij de zogenaamde Kefir plant. Oftewel het Yoghurt plantje, een bacteriologisch wonder met een aanlokkelijk mystiek Tibetaanse achtergrond. Onwaarschijnlijke krachten werden dit plantje toegedicht; een buitengewone hoge levensverwachting, onuitputtelijke vitaliteit en libido en ook nog eens een verscherpte intelligentie… en in die volgorde. De verzorging is uitermate simpel, en daaraan dankt deze witte kwab ook een eindeloze populariteit: geen licht, scheutje melk, kamertemperatuur… paar daagjes wachten en dat was het. Groeien als kool, wat verwacht je ook anders van een bacteriële vermenigvuldiging. En ook hier volstond het een flink deel van de Kefir cultuur te “scheuren” en door te geven. En wederom is binnen een mum van tijd menig meervoudig studentenhuishouden voorzien, en vriendenclubs verzadigd . Goed herinner ik mij de advertenties op de prikborden bij de supermarkt en de vele naar yoghurt smakende verjaarscadeaus ….

Zo is het nu ook met de prachtige wijnbes, het ene moment heerlijk pronkend in al haar pracht en praal in Oma’s tuintje en geliefd bij kinderen en kleinkinderen.
Maar zo als dat gaat in het leven, komt er altijd een ander moment van opruimen, verhuizen en afscheid nemen van dierbare dingen….  niet verplaatsbare zaken en vervagende herinneringen. Maar een trouwe, en fraaie tuinplant zoals de Japanse wijnbes kun je eenvoudigweg niet laten staan, achterlaten of vergeten en aan het lot overlaten…

En zo gingen de eerste stekken, scheuten als erfgoed en getuige van een goede periode van hand tot hand. Zo reisden er een aantal kleine maar gezonde scheuten naar mijn ouders, immers die hadden een prachtige tuin rond hun kleine landhuisje ergens op het heuvelrijke landschap rond het oergezellige Leuven. Mijn vader, zo ongeduldig als hij was, kon hier toch wel de lol van inzien. Temeer toen hij ontdekte dat zijn kleinkinderen, naarmate ze opgroeiden, veel schik kregen in het plukken van het verleidelijk rood-ogend kaviaar. Opa kreeg het voor elkaar dat op de vettige op Löss gelijkende bodem een aantal rijke gulle japanse ranken groeiden. Keurig aan stokken gebonden, waren de zomers rijkelijk aanwezige vruchten eenvoudig te oogsten. Met een ongeveer vijf vierkante meter aan planten zag mijn vader kans met verbeten toewijding de seizoenopbrengst  tot ongekende hoogte op te schroeven. Als gevolg van een zeer bescheiden eigen behoefte, mijn moeder was geen overdreven grote liefhebber van vers fruit, verdwenen vele besjes in staafmixer, yoghurtjes en met doosjes tegelijk in een grote diepvries. Hier bleven zij vaak te midden van zo mogelijk nog meer bramen, aalbessen en aardbeien tot niet zelden het volgende seizoen. Wat een luxe.  Ik kan me voorstellen dat de grootvaderlijke focus gericht was op een soort verantwoord snoephuisje van Hans en Grietje, met als gevolg zijn kleinkinderen zo vaak mogelijk te kunnen zien… Dat de wijnbes een Japanse verwijzing als voorvoegsel droeg, deerde hem als Indisch kind van de rekening niet; de bessen droegen wat hem betreft gewoon de naam van de moeder van zijn kleinkinderen, vrij naar de herkomst van dit godsgeschenk.

Heel vele jaren later kwam ook hier de onvermijdelijke noodzaak weer een inboedel in te dikken tot een volledig onacceptabel volume van een seniorenwoning. Nog lang heb ik kubieke meters ouderlijke emoties in opslag gehouden. Voor de planten in de tuin was er natuurlijk geen enkele discussie, de Japanse wijnbes werd uitgestoken, en verplaatst naar onze echtelijke gronden. Wij woonden ondertussen op de oude oevers van de ooit meanderende Maas in het prachtige PieterPad land rond Broekhuizen.
Daar tieren zij reeds vele jaren aan de flanken van een gigantisch van rondhout vervaardigde glijbaan, ooit nog door Omi geschonken aan de kinderen. Is er immers niet een mooiere plek voor deze prachtige reiziger, dan in de schoot van Omi’s nagedachtenis. Ook hier zij het in meer bescheiden mate, aten we met genoegen deze spannende rode dropjes, al of niet in combinatie met subliem slagroomijs…. En elke keer wisten we vriend en bezoeker te verrassen, want wie heeft nu eigenlijk ooit gehoord van de Japanse wijnbes. Een enkele stek ging mee naar speciale vrienden, en net als in de oude tijd zijn er ondertussen op tal van lieve plekjes telgen verschenen van deze oer-bes.

Ondertussen heb ik in het krap drie jaar oude jongstleden een nieuw bestaan gekregen in een aardige stadswoning annex tuintje in een dorpje verderop. Na een bescheiden periode van rusting, keerde ik op een goede avond terug op het vertrouwde maar niet meer gedeelde honk. Haast vergeten, maar zeker niet verstorven bleken achterop het land op een mesthoop nog een viertal zeer levendige struiken Japanse wijnbes te staan Niemand keek er echt nog naar om, immers de exemplaren aan de glijbaan, deden het goed, erg goed zelfs. Zeker waren ze daar ooit terechtgekomen, op een “parkeerplekkie”, in afwachting van een betere plek…..

Een meesterlijk plan ontstond in het altijd maar bezige brein van de vrouw die na meer dan dertig jaar heus wel weet waar mij een plezier mee te doen. En zo werden al deze plantjes grondig uitgestoken, en met een zeer ruime kluit op transport gezet voor weer een nieuwe reis. De twee grootste planten en nog een heel kleintje vonden na enig passen en meten een plekje in mijn mini tuintje. En zo ook, op een mooie, zachte zomerdag brachten mijn dochter en ik nummer vier bij mijn zeer dierbare Maatje in het verre Friesland.

Zeer recentelijk oogsten we het laatste onsje van een zeer weelderige totale oogst van bijna een kilo…

Maar ook al zou dat niet het geval zijn, de welgemeende gedachte en het hartverwarmende gevoel te kunnen delen is wat telt. Het is net als bij de gezonde, bleke Kefir van weleer, of de weelderige Papyrus in zijn veelvuldige moerassen; ook daar heb ik nog steeds een telg van – en wat voor een-!

Het is mooi om met deze prachtige plant niet alleen mooie herinneringen aan vele avonturen met elkaar te delen, maar ook om een innige vriendschap te tonen. Het is een hartendief voor dierbaren, en het herbergt de hoop op overlevering van geluk tot het allerlaatste einde van de dagen …

.

Categorieën:korte verhalen

Tags: Ark van Noach, column, japanse wijnbes, kefir, parapluplant, wageningen, yoghurtplant